Бир кунлик бахт

Кеча Ўзбеккино Миллий Агентлиги қошидаги «Кино-актёр театр студияси» саҳнасида Америкалик машҳур ёзувчи Теннесси Уильямснинг «Шиша қафас» ( «The Glass Menagerie») асари асосида саҳналаштирилган «Бир кунлик бахт» (шартли номи) спектакли намоиш этилди.

Нима учун тарихимиз тимсолларидан бирига айланган « Тўмарис»дай миллий қаҳрамонимиз қиёфасини театр саҳнасига олиб чиққан ва эътирофларга сазовор бўлган режиссер Сайфиддин Мелиев океан ортида яшаб , ижод қилган ёзувчининг асарини саҳналаштиришга қўл урди?

Жавоби оддий.

Чунки унда, нафақат америкаликлар, балки бизнинг кундалик ҳаётимизда ҳам учраётган реал ҳаётий фожеа акс этган.

Айтиш жоизки «Шиша қафас» қисман автобиографик асар бўлиб, Тенесси Уильямс онаси Эдвина , оғир дардга дучор бўлган синглиси Роузнинг тақдиридаги драмматик жараёнлардан таъсирланиб, уларнинг образлари орқали жамиятдаги кучли иллатларни ёритишга харакат қилган.

Ўртамиёна шоир бўлмиш Том(Фарҳод Худойбердиев)нинг қиёфаси орқали эса, адибнинг ўз изтироблари, ҳаётий принцип ва орзу- истакларини ҳам кўришимиз мумкин.

Худди Том каби Тенесси Уильямс ҳам опаси Роузнинг тақдирига бефарқ бўлмай, руҳий касалликка чалинган жигарбанди ётган касалхона хисоб рақамига энг яхши асарлари учун тўланган қалам хақларидан ўтказиб турган. Жигаарлар орасидаги оқибатда дерсиз. Аммо Аллох истеъдод билан сийлаган ижодкорларнинг ҳаммаси ҳам топганини туғишганлари билан баҳам кўравермайди. Мураккаб тақдир соҳиби бўлмиш Тенесси Уильямснинг ҳаёт тарзи инсоният учун наъмуна бўлмас, аммо унинг синглисига бўлган чексиз меҳри туфайли дунёга келган Лора образидан олишимизга арзийдиган ахлоқий жиҳатлар талайгина. Лорада муштипар, маъсума жамиятдаги жирканч қиёфалардан фарқли ўлароқ фаришта сиймоси бор. Сайфиддин Мелиев эса бу образни ўзбек томошабинига Лора эмас беғубор баҳорий чечак - Бинафша (Илмира Раимжонова) дея таништириши ҳам бежиз эмас. Чунки орзулари чил-парчин бўлсада, ибо, ҳаё аталмиш либосда, энг чиройли туйғуларга ҳиёнат қилмай яшайдиган қизларгина илк баҳорий чечаклардай ҳокисор бўлади.

Томнинг онаси Аманда (Изроҳат Муродова, Доно Бобохонова) ҳаётсевар, сентиментал аммо эгаист шахс. Чунки турмуш муштлари аёлнинг қалбидаги барча орзуларни тилка-пора қилиб, оқимга қараб сузишни ўргатади. Баъзан пўртанали оқимга қарши сузишга ҳам куч топиб, яшаш учун курашади. Буқаламундай ўзгаради. Лекин қандай қиёфада турланмасин, ОНАЛИК аталмиш маъсулият, мартаба юкини хис қилиб яшайди. Нигоҳларида ўйнаётган макрни ёриб чиқаётган нурнинг номи МЕҲР! Мувафаққиятга эришмаган икки дилбандининг тақдирига бефарқ бўлмаган инсон у.

Ростини айтсам, кеча спектаклда Аманданинг қиёфасида Изроҳат Муродовани кўриб дастлабки дақиқаларда унинг ижросини қабул қила олмадим. Сабаби икки хафтача аввал тор доирадаги томошада бу образни севимли актриссамиз Доно Бобохонова ижросида кўрган эдим. Доно опа Аманданинг образини қўҳна шарқ, хусусан ўзбек оналарига хос бўлган қирралар билан бойитиб, Тенесси Уильямс топиб бера олмаган қиёфани яратишга эришганидан фахрланган эдим. Лекин, бизнинг томошабинга айнан ва фақат ўзбекона Аманда яқинроқ деган фикрим ноўринлигини Изроҳат Муродованинг Амандаси исботлаб берди. Доно Бобохонова гастроль сафарида бўлгани боис, атиги бир кунда тайёрланиб, асарнинг етакчи қаҳрамонини адиб тасвирлагандай гавдалантиришга эришган актриссамизга тасаннолар айтаман.

Дўстим, сиз эринманг. Имкон топиб, ҳар икки актриссанинг ижросини томоша қилишга албатта вақт топинг. Бинафша образини ўзига хос тарзда ижро этган Жамила Ғофурованинг ҳам маҳорати таҳсинга сазовор. Хуллас, томошага кетган вақтингизга ачинмайсиз. Афсус қилмайсиз.

Яна бир образ Джим ОˋКонор. Мактаб саҳнасини мувафаққиятли образлари билан забт этган, аммо ҳаётда ўз ўрнини топа олмай, кўча актёрига айланган йигит. Бу образни маҳорат билан ижро этган ёш актёр Эркинни (узр, фамилияси ёдимдан кўтарилибди) келажаги порлоқ ёшларимиздан бири деб баралла айтишим мумкин. Унинг ютуғини саксон фоизи - типажи ва унга уйғун пластикасида. У чин муҳаббат нималигини билмайди.Сохта бироқ эҳтиросли ишқий саргузаштлар билан енгил яшашни маъқул кўради.

Бироқ спектакль сўнгида Бинафшанинг қўлидан ўпиб, пойига тиз чўкиши енгилтабиат инсон қалби ҳам покиза туйғуларга ташналигини намоиш этади.

Спектакль давомида «Томнинг дафтари»дан олинган шеърларга басталанган мусиқа билан чиройли қўшиқлар янграйди. Қўшиқлар муаллифи Сайфиддиннинг ўзи эканлигини билгач, унинг хали очилмаган яна қандай қирралари бор экан деб ўйлаб қоласиз.

Хуллас, Ўзбеккино Миллий Агентлиги қошидаги « Киноактёр студияси»га ташриф буюриб, ундаги қизғин ижодий жараёнлар билан танишинг. Сайфиддин Мелиевга Фейсбукдаги саҳифаси орқали мурожаат қилиб « Бир кунлик баҳт» нинг катта премьераси қачон» деб, сўраб холи-жонига қўйманг.

Кучли драмматик, ҳаётий реалликларлар асосида ёзилган асар ҳеч кимни бефарқ қолдирмайди.

Муаззам Иброҳимова